امروزه بعلت بالا رفتن مصرف لبنیات، بالاخص شیر در بین احاد جامعه، برآن شدیم تا درمورد این ماده ی غذایی مهم صحبت کنیم. بنظر می رسد به دلیل عدم آگاهی کافی مردم، مصرف این منبع حیاتی و سرشار از مواد مغذی، بطور چشمگیری در حال افزایش می باشد، اگر چه از فواید وخواص این ماده ی مقوی نباید غافل شد؛ اما تحقیقات اخیر نشان می دهد، مصرف بی رویه و افراط در مصرف ناآگاهانه ی شیر و مشتقات آن، ممکن است خطراتی برای عموم مردم ایجاد کند.
از آنجا که سلامت تک تک افراد جامعه به اصول تغذیه آنها مرتبط می باشد، لذا خود را موظف می دانیم در مورد شیر و ماهیت آن،خواص شیر گاو، که پرمصرف ترین نوشیدنی غذایی در جهان به حساب می آید، جهت بیداری اذهان عمومی یک نگاه اجمالی در طب سنتی داشته باشیم. در این مقاله سعی شده است تمام موارد مربوط به اصول تغذیه با شیر، توضیح داده شود.
هدف از نگارش این تحقیق، ارایه ی نکات ارزشمند در باب الگوی تغذیه ای صحیح به مخاطبان عزیز می باشد.
امید که با اصلاح سبک زندگی در خانواده، هرچند گامی کوچک، در بیداری و روشنگری جامعه سهیم بشویم.
عنوان
بی شک اولین غذایی که نوزاد انسان بعد از تولد میخورد، شیراست.
وتنها منبع حیاتی مطمعن برای فرزندانمان، بعد از زایمان است.
خواص شیرتنها به نوزادان ختم نمی شود، بسیاری از پستانداران طبق غریزه الهی به فرزندان خود شیر می دهند.
شیر، یک ماده ی مغذی برای انسان در هر گروه سنی، محسوب میشود.
حال چه شیر مادر باشد، و چه شیر چهارپایان حلال گوشت مانند گاو، گوسفند، شتر، بز
امروز قصد داریم در مورد خواص شیرگاو در طب سنتی یک بحث اجمالی داشته باشیم.
خواص شیر در طب سنتی (آیات قرآن کریم)
اشاره به فیزیولوژی تولید شیر در قرآن
در سوره ی مبارکه نحل، آیه 66 خداموند متعال خطاب به بندگان مومن میفرماید:
“و بی گمان برای شما در چهار پایان عبرتی است، که ما از میان غذاهای هضم شده درون معده وخونی (ناخوشایند)، شیری پاک وناب به شما می نوشانیم، شیری که برای نوشندگام شفا بخش و گواراست”.
در این آیه منشا تولید شیر گوارا چهارپایان ذکر شده و کیفیت تولید آن از میان امعاه واحشا ناخوشایند وخون، مورد نظر است.ودر نهایت شیر گوارا از پستان جاری میشود.
مواد لازم برای ترشح شیر، از بین مواد هضم شده در معده ی حیوان که خون آن را حمل می کند تامین، و برای زمان زایش حیوان نگهداری می شود.
در واقع بلافاصله بعد از زاییدن حیوان، شیر دهی شروع می شود.
گرههای لنفی موجود در پستان بعد از زایمان حیوان نیز، بانابودی باکتریهای درون آن، مانع از عفونی شدن شیر می شود.
و این در حالی است که سیستم گردش خون ونقش آن در حمل مواد گوارش شده، سالها بعد از نزول قرآن، توسط “ویلیام هاروی” کشف شد؛ چه کسی جز خداوند مهربان این اعجاز علمی را و نحوه ی تولید وترشح نوشیدنی بهشتی و گوارا رااز میان خون وامعا ناخوشایند، به پیامبرش آگاهی داده است؟
از شیر بعنوان یک ماده ی مفید و شفابخش در قرآن کریم، بکرات یاد شده است.
درسوره ی محمد(ص) ، خداوند شیر را بعنوان یک نوشیدنی بهشتی معرفی کرده است.
” مثل بهشتی که به پرهیز گاران وعده داده شده، این است که درآن جوی هایی از آب زلال و نهرهایی از شیر، بی آنکه مزه اش تغییر کند”.
خواص شیرگاو درطب سنتی (روایات)
پیامبر اکرم (ص) فرمود: “خداوند هیچ دردی فرو نفرستاده، مگر برای آن درمانی هم فرستاده است. در شیر گاو درمان هردرد است”.
” برشما باد شیر گاو؛ چرا که گاو از هر درختی می خورد و شیر آن درمانی برای هر درد است.
“با شیر گاو درمان کنید که من امیدوارم خداوند درآن شفایی نهاده باشد؛ زیرا گاو از درخت می خورد”.
ماهیت شیر
- ماییت : سردوتر
- جبنیت: سردوخشک
- دهنیت: گرم وخشک
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
بهترین شیر در طب سنتی
از نظر شرعی نوشیدن شیر حیوانات تابع گوشت آنهاست.
بهترین شیر در طب سنتی از حیواناتی هستند که، طول بارداری آنها مثل انسان باشد.
- مثل شیر گاو
- چند نکته در مورد شیر
- طبیعت شیر در طب سنتی گرم وتر است.
- شیر حیوانات سفید رنگ (گاو، بز، گوسفند)، بهتر است چون سریع تر از معده عبور می کند.
- توصیه به مصرف شیر تازه دوشیده شده، زیرا حرارت لطیفی دارد که به مرور زمان از بین می رود و سریع از معده
عبور می کند وبقول طب سنتی سریع الانحدار است.
- شیر از بین غذاهای مطلق، غذاییت بیشتری دارد
- هرچه سردی وتری وماییت شیر بیشترباشد، انگاه مدر، مفتح، وجالی (پاک کنندگی)، آن بیشتر خواهد بود.
- هرچه سردی وخشکی یا جبنیت شیر بیشتر باشد، آنگاه سده آوری و مسدود کنندگی بیشتری دارد.
- هرچه دهنیت یا گرمی وخشکی شیر بیشتر باشد، سخونت (گرما) آن بیشتر خواهد بود.
- شیر در معده دچار انجماد می شود. لذا باید ازمصلح استفاده شود.
- در سرد مزاجان، ترکیب شیر وعسل به عنوان مصلح ذکر شده است.
- در گرم مزاجان، مخلوط شیربا شکر سفید، به عنوان مصلح ذکر شده است.
- شیر در منابع طب سنتی، بعنوان مرکب القوی ذکر شده است. وتری غالب نسبت به گرمی دارد.
مضرات شیر در طب سنتی
- افراط در مصرف شیر ممنوع
- عامل ایجاد تب های مزمن
- عامل ایجاد شپش در سر
- عامل ایجاد ورم ها
- مضر افرادی که سو مزاج بلغم دارند
- مصرف شیر با ترشی، گوشت، ماهی، تخم مرغ، میوه های تازه، سبزیجات و حبوبات ممنوع است.
- خوردن شیر بعد ار خوردن هر خوراکی دیگری و خوابیدن باعث فساد شیر در معده و هلاک کننده ی بدن است.
خواص شیر درطب سنتی
- دافع اخلاط سوخته
- چاق کننده و رطوبت بخش
- پاکسازی مجاری ادرار
- شفاف کننده رنگ رخسار
- دافع سموم
- موافق اعضا تناسلی و مقوی قوه باه
نحوه استفاده از شیر در طب سنتی
حتما باید شیر را با یک چهارم حجم آن، باآب بدون کلر، آنقدر بجوشانیم ، تا آن یک چهارم آب اضافه شده، بخار شود.
در صورت افزودن خاصیت مدریت شیر و پاکسازی مجاری ادراری : به میزان مساوی آب به شیر بیافزایید.
خواص شیرگاودر طب سنتی
طبعیت شیرگاو در گرمی و سردی رو به اعتدال است.
ولی قدری رطوبت فضلیه دارد.
از جمله خواص شیر گاو درطب سنتی مفتح و جالی، کثیرالغذا و سریع الهضم است.
یعنی بازکننده، وپاک کننده است. غذاییت بیشتری دارد. و سریع هضم می شود.
خواص شیر گاو در طب سنتی اگر تازه، محلی وگرم باشد، دارای خاصیت شفادهندگی است.
و شامل موارد زیر می باشد.
- مقوی مغز وجوهر دماغ
- مقوی عقل
- رطوبت بخش دماغ
- حافظ رطوبات اصلی بدن
- رافع نسیان یا فراموشی
- رافع مالیخولیا
- رافع وسواس
- رافع امراض بینی
- مفید در خفقان یا طپش قلب
- التیام دبخش زخمها و بیماری های ریوی
- التیام بخش زخم های گوارشی
- مولد منی
- ملین طبع
- مقوی قوه باه
- رافع مسمومیت
- مسمن بدن است. چنانچه گردو ، خرما، شیر برنج، با دو برابر وزنش، آب ترکیب شود، مدر، و پاک کننده ی مجاری ادرار است.
- افزاینده طول عمر ونیکویی رخسار، چنانچه از آن فرنی و شیر برنج طبخ شود.
- نکته : اگر بیماری چشمی از رطوبت نباشد، چکاندن یک تا دوقطره، ازشیر گاو تازه و محلی در چشم، و تا پنج دقیق پلک زدن مداوم، درمان کننده است.
فواید شیر گاو درطب سنتی
- بهترین شیر متعلق به گاو زرد ایرانی است.
فواید شیر گاو در طب سنتی شامل موارد زیر می باشد.
- شیر گاو سفید دافع سودا است.
- شیر گاو سیاه دافع صفرا است.
- شیر گاو سرخ دافع و قاطع بلغم است.
- شیر گاو زرد دافع هرسه خلط می باشد.
ضررهای شیر گاو در طب سنتی
افراط در مصرف شیر گاو در طب سنتی باعث موارد زیر می شود.
- سنگ کلیه
- سنگ مثانه
- برص
- سریع الا ستحاله به خلط غالب معده
انجماد شیرگاو در معده باعث غش، خناق، اختلاط عقل میشود.
- برای استفاده از خاصیت ضد سودایی شیر گاو، باید در فصل تابستان در حالت گرسنگی شیر+ هندوانه میل شود.
- نکته : استفاده از ( شیر + هندوانه ) جنبه درمانی دارد.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
بهترین زمان برای خواص شیر در طب سنتی
از هر زمانی برای استفاده از خواص شیر میتوان بهره برد.
اما بهترین زمان ، قبل از خواب است.
بهترین حالت نوشیدن شیر، به صورت گرم است.
نتیجه گیری :
از بین لبنیات شیر از اهمیت بیشتری برخوردار است. و تاثیر غیر قابل انکاری بر سلامتی دارد.
رشد عضلات ، استخوان سازی و افزایش مقاومت دندان ، ضد استرس بودن و صدها موارد دیگر.. برکسی پوشیده نیست.
ولی نبایددر مصرف آن افراط وتفریط کرد.
برخلاف طب کلاسیک که مصرف شیر را برای همه ضروری میداند، در طب سنتی نوشیدن شیر برای همه لازم نیست.
واین ادله، دلیل علمی دارد. زیرا بسته به طبع شیر، طبع افراد هم متفاوت خواهد بود.
چون شیر به بخش چربی ، بخش آب، و بخش پنیری تقسیم می شود. میزان این مواد در شیر متغییر است.
وثبات خاصی ندارد.
اگر میزان هریک از این مواد فوق، که در بالا اشاره کردم در شیر بیشتر باشد، طبع شیر نیز دچار “سردی وتری”،” گرمی
وخشکی”، و”سردی و خشکی” می شود. که هرکدام در درمان یا تسکین یک یا چند بیماری دخیل هستند..
لذا توصیه میشود ، شیر متناسب با مزاج نوشیده شود.
بعنوان مثال :
اگر فردی در معده اش خلط غالب، بلغم باشد، و علایمی چون “دیر هضمی غذا “و”پرآب شدن دهان” و”سفیدی صورت” داشته باشد، با افراط در شیر خوردن، مشکلاتش دو چندان می شود.
در مورد خلط دم وصفرا نیز این موارد صدق می کند.
بنابراین با مشورت متخصصین طب سنتی باید به تعادل بخشی در تغذیه اقدام کنید.
و ازاین نوشیدنی گوارا غافل نشوید. تا درست و بجا از این نعمت الهی استفاده کنید.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
تهیه کننده : معصومه علی زاده، دانشجوی مدرسی ومبانی طب، دستیار استاد یوسفی
منابع و ماخذ: مبانی طب و مفردات دکتر علی یوسفی
BAVARBARAN.COM. ، محمد محمدی ری شهری، انتشارات دارالحدیث، دانش نامه احادیث پزشکی،.1384